Vieát 'email' tieángVieät:
Thaùiñoä 'lieäucôm gaépmaém'

Baøi cuaû Trònh Nhaät

Vì caàn coù thoângtin nhanhchoùng vaø nhôø coù tieännghi môùi ñaây cuaû maïnglöôùi 'internet', nhieàu ngöôøi trong chuùngta ñaõ thöôøngxuyeân söûduïng maùy ñieäntoaùn (computer) ñeå vieát ñieänthö (email) chonhau. Ñoáivôùi nhöõng ngöôøi thoângthaïo tieángAnh thì vieát baèng tieáng Anh cho ngöôøi thoângthaïo tieángAnh, taátnhieân seõ khoângcoùgì ñaùngnoùi, bôûivì chöõ duøng cho loaïi ngoânngöõ naøy laø loaïi chöõ tieâuchuaån ñöôïc cheára chung cho caùc ngoânngöõ duøng maãutöï Latinh.

Ñoáivôùi nhöõng ngöôøi tieángAnh coøn khieâmtoán, hoï seõ khoâng thoaûimaùi khi vieát tieángAnh vì phaûi nghó laâu hôn, chöa ñuû töïtin khi vieát, chæ sôï bò ngöôøita cöôøi, khoângtheå muaùgaäyvöôønhoang. Nhöõng ngöôøi naøy khi quyeátñònh choïn tieángVieät ñeå vieát ñieänthö thì theo toâi laø loái löïachoïn hay nhaát. Coùñieàu coù caùi trôûngaïi trong vieäc vieát ñieänthö baèng tieángVieät laø maëcduø tieángVieät ta cuõng duøng maãutöï Latinh, nhöng laïi duøng quaù nhieàu daáu (diacritic marks) ñeå phaânbieät nguyeânaâm (vowels), thanhñieäu (tones) vaø phuïaâm ñ duynhaát (khaùc vôùi d). Maø chính vì duøng quaù nhieàu daáu 'nhìnhaèng' naøy maø tieángVieät ta ñi vaøo maïnglöôùi thoângtin ñieäntöû khoâng ñöôïc 'bìnhanvoâsöï'.

Thöïcteá, laø ta vaãn coùtheå duøng moät loaïi nhulieäu (software) nhö VNI, VPS hay VNKey coù kieåu chöõVieät (Vietnamese fonts) ñeå ñaùnhmaùy chöõVieät vaø inra chöõVieät nhö mình mongmuoán. Song, ta khoângtheå göûi ñieänthö ñiqua maïnglöôùi döôùi hìnhthöùc chöõVieät aáy ñöôïc vì chöõnghiaõ khi nhaän ñöôïc seõ bò roáimuø, loäntuøngpheøo, ñoïc khoâng hieåu. Neáumuoán, phaûi göûi goùigheùm trong phaàn ñínhkeøm (attachment). Khi ñoù ñieänthö vaø phaàn ñínhkeøm laø hai moùn rieângbieät. Ñieänthö khi vieát baèng tieángVieät laø loaïi chöõVieät khoâng boûdaáu, coøn phaàn ñínhkeøm thì ñöôïc boûdaáu ñaàyñuû.

Vaánñeà ñaëtra laø khi vieát ñieänthö tieángVieät khoâng boûdaáu thì vieát caùchnaøo tieänlôïi vaø höõuhieäu nhaát. Tieänlôïi vaø höõuhieäu, toâi muoán noùi ôû ñaây, laø ñôõ toán thôøigiôø vaø khoâng bò hieåunhaàm. Nhaém vaøo hai tieâuchuaån vöøa neâu, toâi ñaõ lôïiduïng ñaëctính döthöøa (redundancy) cuaû ngoânngöõ, maø ngöôøita cuõng ñaõ aùpduïng trong truyeàntin, ñeå ñeànghò moätvaøi meïovaët khi vieát 'email' baèng tieángVieät. Tínhchaát döthöøa naøy coùtheå giuùpta ñoaùnbieát ñöôïc caâunoùi, doøng chöõvieát -- nghe tieáng tröôùc, ñoïc chöõ tröôùc maø ñoaùnñöôïc tieáng sau, ñoaùnñöôïc chöõ sau. Kinhnghieäm cho chuùngta bieát laø giöõa tieáng möarôi gioùhuù, giöõa tieáng chôïbuaù oànaøo, tieáng coøixe inhoûi ngöôøita vaãn coùtheå tieáptuïc noùichuyeän vôùi nhau, thoânghieåu ñöôïc yù cuaûnhau maø khoângcaàn phaûi nghe heát, ñoïc heát töøng lôøi, töøng chöõ. Ñieånhình hônnöõa laø thôøi ñieäntín coøn thònh, khi ñaùnh giaâytheùp cho nhau, ta ñaâu coù caàn boûdaáu, ñaâu coù caàn vieát daøidoøngvaêntöï, maø chæ taäptrung vaøo vieäc caétboû nhöõng chöõ döthöøa sao cho caøngnhieàucaøngtoát. Boû bôùt ñöôïc chöõ naøo, khoûi phaûi traûtieàn chöõ ñoù. Ñoàngtieàn noáilieàn khuùcruoät maø!

Vôùi chieàuhöôùng neâutreân, toâi xin ñeànghò moät vaøi meïovaët nhösau:

1. Khoâng boûdaáu cho phuï aâm ñ, nguyeân aâm vaø thanh ñieäu.

Thí duï: Toi da guithu cho anh roi./ Yeu em tu thuo me ve voi cha.

2. Vieát dínhlieàn nhöõng chöõ naøo laø töøgheùp (compound word), teânngöôøi hay ñiaïdanh.

Thíduï: sinhvien, bacsi, canhsat, thongtin, binhdang, duhoc, nghiencuu, thongdichvien, TranDinhPhuoc, Vietnam, Thailan, Hanoi, Saigon.

3. Vieát dínhlieàn nhöõng nhoùmchöõ, ñoaûnngöõ (phrase) naøo coù nghiaõñôn, nghiaõgheùp.

Thíduï: homqua, thangtruoc, tuanroi, dedang, chupmu, lelang, mayman, lido, beobot, xelua, xedien, otobuyt, vanthisi.

4. Duøng gaïchnoái vôùi töøgheùp hay nhoùmchöõ naøo coù theå gaây hieåulaàm vì ta khoù phaânñònh ñöôïc danhgiôùi aâmtieát khi chuùng ñem vieát dínhlieàn nhau.

Thíduï: cam-on [caùm ôn/caù môn], de-nghi [ñeà nghò/ñeán ghi].

5. Duøng tieángAnh ñeå 'chua' vaøo sau töø naøo coùtheå gaây hieåulaàm, hoaëc khoù ñoaùn.

Thíduï: co-dau (bride/geisha)[coâ daâu/coâ ñaàu], dedat (submit/reserved)[ñeä-ñaït/deø-daët], giadinh (family/servant) [gia-ñình/gia-ñinh], nhatho (church/brothel) [nhaø thôø/nhaø thoå], loithoi (old-fashioned/troublesome) [loãi thôøi/loâi thoâi], cat-dut (sever) [caét ñöùt], mo-thuc (pattern) [moâ thöùc], co dieugi chibao (comment), lam ngayduc ngaycai (on and off).

6. Tuøy theo mình vieát cho ai, duøng ngay moät chöõ, moät ñoaûnngöõ hoaëc moät caâu (sentence) tieángAnh vieát xenkeõ trong baûnvaên tieángVieät.

Thíduï: Sorry da cho anh sai so dienthoai./ Toi chac viec gui attachment cho anh qua email address cua co Thu bi tructrac./ Da nopdon xin viec. Nay thi chi co viec wait and see./ Many thanks for the latest information. Chac baxa toi can tintuc nay lam./

Vieát tieángVieät thoaûimaùi, khoâng boûdaáu vaø ñaùnhmaùy chöõ dínhlieàn laø ñaõ tieátkieäm ñöôïc phaàn naøo thôøìgiôø vaø tieànbaïc. Ñoù laø moät ñieåmlôïi. Vieát tieángAnh, neáu chöa raønh, bieát moät maø khoâng bieát möôøi, chöõ taùc ñaùnh chöõ toä, gaây hieåulaàm coùtheå laø moät moáihaïi. Coøn neáu baûoraèng muoán taäpvieát tieángAnh thì ñoùlaïilaø chuyeän khaùc.

Thoângthöôøng thì 'traâu chaäm uoáng nöôùc ñuïc'. Vaø trong tröôønghôïp cuaû toâi, laø ngöôøi môùi 'chaânöôùt chaânraùo' vaøo chôi 'internet' vaø 'email' chöa ñaày boán thaùng vaø töïmình moømaãm, cuøng laø hoûihan conchaùu khi gaëp choãbí. Chæ coù môùi ñaây thoâi, toâi ñaõ ñöôïcxem, ñöôïcñoïc nhöõng ñieänthö vieát baèng maõhieäu (code) cuaû VPS, thì thaáy mình quaû laø dòöùng vôùi caùi 'anh chaøng hoï Maõ' naøy. Toâi nghenoùi laø ngöôøi muoán ñoïc ñieänthö nhövaày thì chævieäc duøng nhulieäu coùsaün ñem chuyeånlaïi laø ñoïcñöôïc. Vaø, neáumuoán, coùtheå inra baûn tieángVieät coù daáu ñaønghoaøng. Inra thì cuõng toátthoâi, nhöng coù maáyai caàn vieát ñieänthö daøi 'traønggiang ñaïihaûi' vaø baûnin thieät ñeïp laøm gì? Muoán daøi, muoán ñeïp thì cöùvieäc duøng phaàn ñínhkeøm (attachment).

Toâi coù nghe 'loûm' ñöôïc laø oâng cöïu Chuûtòch Coängñoàng NgöôøiVieät Töïdo Lieânbang UÙcchaâu kieâm Tieåubang NSW ñaõ toûyù böïcdoïc moãikhi phaûi ñoïc ñieänthö duøng maõhieäu cuaû VPS. Vò chuûtòch hoï Voõ ñaõ coùlaàn xuatay noùi 'Thoâi! thoâi! cöù vieát cho toâi loaïi chöõ bìnhthöôøng kia [khoâng boûdaáu] laø toâi ñoïcñöôïc, ñoïcchöõ kieåu naøy nhöùcmaét laém!' Trong choã rieângtö, baø Ñöôngkim Toångthökí Coängñoàng NgöôøiVieät Töïdo Tieåubang NSW cuõng khoâng giaáuñöôïc nhöõng lôøi caènnhaèn. Vò nöõ Toångbíthö hoï Traàn ñaõ coù laàn baûo: 'Vieát kieåu naøy troângthaáy laø toâi khoâng muoán ñoïc, maø coù ñoïc cuõng chaúng hieåu AÁtgiaùp gì!' Hieånnhieân laø hai vò naøy khoângcoù, hoaëc hoï cöùngñaàu khoâng muoán mua 'phaànmeàm' caànthieát cho 'phaàncöùng' cuaû hoï. Taátnhieân cuõng phaûi keå laø hoï thieáu kieânnhaãn tìmhieåu. Nhöng vìñaâu neânnoãi? Thöïcteá laø nhövaäy. Toâi cuõng khoângcoù 'phaànmeàm' caànthieát. Nhöng cöù giaûsöû laø coù ñi, thì thöûhoûi vieát moät caùi 'email' boû daáu 'nhaèngnhòt', maø coùkhi döthöøa, nhötheá coù boõcoâng khoâng? Coù ngöôøi baûo ñeåí moät chuùt, thì roài 'tröôùclaïsauquen'!

Sau moät hoài suyñitínhlaïi, toâi beøn buïng baûo daï: 'Thoâi thì thaø uoáng nöôùc ñuïc.'

Trònh Nhaät

Sydney 16-12-1999

Tin giôøchoùt: Sau khi vieát xong baøi naøy, toâi ñöôïcbieát laø ta coùtheå vieát 'email' baèng tieángVieät boû daáu bìnhthöôøng, neáu ta coù chöôngtrình tieángVieät duøng daïng HTML coù saün trong chöông trình 'Internet Explorer', 'Netscape' hay 'Outlook'. Ngöôøi nhaän 'email' coù theå ñoïcñöôïc baûnvaên vieát baèng tieángVieät deãdaøng vaø khoângcaàncoù chöôngtrình tieángVieät trong maùy. Chính toâi ñaõ duøngthöû daïng HTML, ñaõ ñaùnh 'email' tieángVieät töø moät maùy trongnhaø sang moät maùy khaùc cuõng trongnhaø vaø ñaõ ñoïcñöôïc baûnvaên ngonlaønh ôû 'ñaàunhaän' ñaàyñuû daáu inheät nhö ôû 'ñaàugöûi'. Thoâng tin naøy ñöôïc göûi ñeán quyùvò ñeå löuí quyùvò 'lieäucôm maø gaépmaém'.

 

  CULTURAL ACADEMIC